Introduction

Korero Whakataki

Our ancestors journeyed from Polynesia to Turanganui-a-Kiwa (Gisborne) more than 700 years ago. Tupapa: Our Stand. Our Story is a project to tell our rich, interwoven stories that have been passed down about the first people to navigate to and inhabit this place.

I nga ra o mua i u nga matua tipuna ki Turanganui-a-Kiwa mai i Hawaiki. Tupapa: Taku Tu, Taku Korero! He kohinga o nga korero tuku iho o nga iwi o Turanganui-a-Kiwa.

Tangata Whenua

Tangata Whenua

We are the tangata whenua (original inhabitants of the land). Our four tribes are descended from the people who arrived in Turanganui-a-Kiwa on the waka (canoes) Horouta, Takitimu and Te Ikaroa-a-Rauru.

E wha nga iwi o Turanganui-a-Kiwa. Heke mai i a Horouta, i a Takitimu me Te Ikaroa-a-Rauru.

Ngai Tamanuhiri

Ngai Tamanuhiri

Ko Ngai Tamanuhiri te Iwi mai i Paritu ki Kopututea

Ko Matiti te taumata

Ko nga marae o Ngai Tamanuhiri ko Te Muriwai ko Rangiwaho ko Waiari.

Ko Ngai Tamanuhiri te Iwi mai i Paritu ki Kopututea

Ko Matiti te taumata

Ko nga marae o Ngai Tamanuhiri ko Te Muriwai ko Rangiwaho ko Waiari.

Learn more about Ngai TamanuhiriHe korero ano mo Ngai Tamanuhiri

Ngati Oneone

Ngati Oneone

Ko Titirangi te Maunga

Ko Turanganui me Kopuawhakapata nga Awa

Ko Te Poho o Rawiri te Marae

Ko Ngati Oneone te Iwi.

Ko Titirangi te maunga

Ko Turanganui me Kopuawhakapata nga awa

Ko Te Poho-o-Rawiri te marae

Ko Ngati Oneone te iwi.

Learn more about Ngati OneoneHe korero ano mo Ngati Oneone

Rongowhakaata

Rongowhakaata

Ko Titirangi te maunga

Ko Waikanae me Turanganui nga awa

Ko Te Kuri-a-Tuatai te marae

Ko Kuriwahanui te tipuna

Ko Ngai Tawhiri me Te Whanau-a-Iwi nga hapu

Ko Rongowhakaata te iwi

Tihei Mauriora!

Ko Titirangi te maunga

Ko Waikanae me Turanganui nga awa

Ko Te Kuri-a-Tuatai te marae

Ko Kuriwahanui te tipuna

Ko Ngai Tawhiri me Te Whanau-a-Iwi nga hapu

Ko Rongowhakaata te iwi

Tihei Mauriora!

Learn more about RongowhakaataHe korero ano mo Rongowhakaata

Te Aitanga-a-Mahaki

Te Aitanga-a-Mahaki

Ko Maungahaumi te maunga

Ko Waipaoa te awa

Ko Horouta te waka

Ko Te Aitanga a Mahaki te iwi

Nau mai ki Te Whare Korero o Mahaki

Hei whakaohooho i ana uri

Hei Kura mo Mahaki.

Ko Maungahaumi te maunga

Ko Waipaoa te awa

Ko Horouta te waka

Ko Te Aitanga a Mahaki te iwi

Nau mai ki Te Whare Korero o Mahaki

Hei whakaohooho i ana uri

Hei Kura mo Mahaki.

Learn more about Te Aitanga-a-MahakiHe korero ano mo Te Aitanga a Mahaki

Experience Tupapa

Nau Mai ki Tupapa



Online

Pae Tukutuku

On this website, we invite you to discover the stories of the first arrivals to and early life in Turanganui-a-Kiwa, and learn about our history through games.

Kua rarangahia nga korero tuku iho o nga iwi o Turanganui-a-Kiwa ki tenei pae tukutuku.

Explore the storiesNga korero tuku iho

The App

Te Taupanga

Download the app to discover more of our stories – on location in Turanganui-a-Kiwa, or from home. With graphic novels, video tours from descendants, and more.

He korero ano, he kiriata, he pakiwaitara hoki no nga iwi Turanganui-a-Kiwa kei te taupanga. Tikina atu!

About the appHe whakamarama o te Taupanga

The Trail

Te Ara o Tupapa

Take the Tupapa heritage trail to stand where our ancestors stood and visit places that have shaped Aotearoa (New Zealand).

Takahia te ara o Tupapa, kia kite, kia rongo i nga korero tuku iho o nga iwi o Turanganui-a-Kiwa.

About the trailHe whakamarama o te ara o Tupapa

Acknowledgments

Nga Mihi

These stories are presented by the tangata whenua Ngati Oneone, Ngai Tamanuhiri, Rongowhakaata and Te Aitanga-a-Mahaki.

Oneone logoMahaki logoRongowhaaata logoTamanuhiri logo

Tupapa: Our Stand. Our Story was made with the support of Eastland Community Trust and Gisborne District Council.

Gisbourne City Council LogoEastland Community Trust

Koinei nga korero tuku iho o nga iwi o Ngati Oneone, Ngai Tamanuhiri, Rongowhakaata me Te Aitanga-a-Mahaki.

Oneone logoMahaki logoRongowhaaata logoTamanuhiri logo

Tupapa: Taku Tu, Taku Korero. Na te Eastland Community Trust me Te Kaunihera o Te Tairawhiti te kaupapa nei i hapai, i tautoko.

Gisbourne City Council LogoEastland Community Trust